Развитие социально-экономических проблем жилищно-коммунального хозяйства в условиях рыночной экономики тема диссертации по экономике, полный текст автореферата

Ученая степень
кандидата экономических наук
Автор
Курбанова, Фарида Ахмед кызы
Место защиты
Баку
Год
2000
Шифр ВАК РФ
08.00.05
Диссертации нет :(

Автореферат диссертации по теме "Развитие социально-экономических проблем жилищно-коммунального хозяйства в условиях рыночной экономики"

АЗЭРБА.ГЧАН РЕСПУБЛИКАСЫ ТЭК СИЛ НАЗИРЛШИ АЗЭРБА.1ЧАН ДеВЛЭТ ИГТИСАД УНИВЕРСИТЕТИ

г р. г, п Эл]азмасы Ьугугунда

ГУРБАНОВА ФЭРИДЭ ЭЬМЭД ГЫЗЫ

БАЗАР ИГTИCAДИJJATЫ ШЭРАИТИНДЭ АШНЗИЛ - КОАШУНАЛ ТЭСЭРРУФАТЫНЫН ЙНКИШАФЫНЫН СОСИАЛ - ИГТИСАДИ ПРОБЛЕМЛЭГИ

08.00.05 - Халг тосэрруфатынын вэ онун сиЬолоришш игтисадодаты, планлашдырылмасы ва идарэ едилмосинин тэшкили (макро-игтисади сэвидоэ)

Игтнсад елмлори цамизэди, алимлик дорэчоси алмаг учун тэгдим едилмиш дисссртасицанын

АВТОРЕФЕРАТЫ

Б А К Ы - 2000

Длссертас^'а иши Азэрба]чан Девлэт Игтнсая Университетинин «Сосиал-мэдэни сферанын штисадщагы вэ пдарэ едялмэси» вэ «Игтисацицатын Девлэт Тензимлэнмэси» кафедраларында ]еринэ ]етирилмишдир.

Елми рэЬбэр:

-Иггнсад елимлери доктору,

профессор Э.Г. ЭЛЙРЗАЖВ

Рэсми оппопентлэр:

-Игшсад елмлэри доктору, профессор К.Б.АЛЛАЫЗЕРДШЕБ

-Игтисад ел мл ори намизэдн Е.И.ГАСЫМОВ

Апарычы ташкилат: Азэрба]чан Ресубликасы Назирлор Кабинета ]анында

Мэнзил-Коммунал Тэсорруфаты Комитэси 0 0 ^ , Мудафиэ « » __ 2000-чн ил саат ^ ' дэ

Азэрба]чан Довлэт Игтисад Университетпидо игтисад елмлэри намизэди

алимлик дэрэчеси алмагучун И.054.09.92 са]лы Ихтнсаслашдырылмыш

Шуранын пчласында олачащыр

Унван: 370001, Бакы шэЬори, Истиглалицэт кучэси б, Азэрба]чан Девлэт Игтисад Университета.

Диссертасгуа иши ила Азэрба]чап Девлэт Игтисад Университетинин китабханасында таныш олмаг олар.

Афтореферат 2000-411 илдэ

кондэрилмпшдир.

Ихтисаслашдырылмыш Шуранын елмп катион, игтисад елмлэри

памнзоди, доссит 3.11. МУСТЛФА.ШВА

Иннш умуми характеристнкасы

Мовзунун актуаллыгы. Муасир до в рун эсас игтисади мазмуну базар иггпсад1щатынын вэ ]ени игтисади механпзмин муасир тэлоблэрп сэв1Щвсиндэ формалашмасыдыр. Нормал игтисади инкишаф janныз ннсан тэлэбатынын даЬадолкун одэшшмэси учун игтисади механпзмин олдугу шэраитдэ мовчуд ола билэр. Башга сезлэ десек, исте|1сапчы-ларда пстеЬсал васитапэринэ саИиблик Иугугу ашыландыгда респуб-ликаны игтисади боЬрандаи чыхармаг олар.

Базар иггисади^атына кечнд шораитиндэ республикамыз игтисади беИрандан узаглашмагдадыр. БоЬранын эсас сабэблэриндэн бири одур ки, рес публикамыз кечмшч Итгифаг учун хаммал базасы ролуну с^иамы!'.!. дикрп тэрофдэн чевчуд олан игтисади элагэлер кэсилмиш, елкэмиз елан едилмэмиш муЬарибэ]э чэлб олунмушдур. Ьазырда республиканын нгтиса;пщагында сабиглик ]аранмагдадыр.

ИггисадиУатын ;урылмаз таркиб Ьиссэси олан мензил-коммунал тэ-сэрруфаты эЬалинин Ь^атьша кундэлик тэсир едон апарычы саЬэ-лэрдэк бириднр. Мэнзил-коммунал муэссисалари ез тэркнбинэ керэ чох мухтэлиф саЬэлордэн ибарэтдир. О, а]ры-а]ры хидмвт новлэрини езундэ бирлэшдирэн ]екана тасэрруфат комплексидир.

Мэнзил-коммунал муэссисэлэринин фэалицэти 1тэм истеЬсала, Ьэм дэ муэ^эн бир эразинин эЬалисинэ хидмэт кестэрилмэсинэ истигамэт-лэндиршшишдир. Мэркэзлэшдирилмиш идареетмэ системиндэн базар игтисади^атына кечмиш республикамызын гаршысында мэнзил-комму-нап тэсэрруфаты саЬэлэринин инкишафынын ишлэниб Ьазырланмасы, ислаИатларын Ьэ]ата кечирилмэси саЬэсиндэ проблемлэри Ьэлл етмэк мэгсэди гсуулмушдур.

Республикамызын езунун довлэт мустэгиллгуинн элдэ етди]'и заман

мэнзил-коммунал тэсэрруфатынын иггисади кестэричилэри умуми инкишаф сэви_цэсинэ керэ кечмиш муттэфиг республикалар арасында ахырынчы ]ерлэрдэн бирини тутурду. ЭЬалинин hap нэфэринэ душэн мэнзил саЬесинэ вэ коммунал тэсэрруфатынын бир сыра иггисади кестэричилэринэ керэ ресгзубликамыз кечмиш Иттифаг сэвиуэсиндэн 3-5 дэфэ керн галырды.

Базар иггисадиуатына кечидлэ элагадар олараг, игтисадиуатда japamibiiu агыр боЬран мэнзил-коммунал тэсэрруфатына да оз мэнфи тэсирини кестэрмишдир. Бу саЬэлэр довлэт гэрэфиндэн малгщэ вэсаитлэри илэ тэмин олунма имканларындан мэЬрум олмушлар. Ejnn заманда мэнзил тикинти материаллары бэ дикор коммунал аваданлыг-ларынын харичдон алынмасы тамамылэ да]андырылмышдыр. Мэнзил-коммунал тэсэрруфаты саИзлеринин инкишафына керэ республиканын рекионлары арасында мввчуд олан у]гунсузлуглар даЬа да артмышдыр. Базар игтисаан^аты шэраитиндэ мэнзил-коммунал тэсэрруфатыны инкишаф етдирмэк учун мввчуд олан иггисади чэтинликлэр арадан кетурулмэлиднр.

Проблемы» в]рэнилмэ вощЦэти. Базар игтисадицатына кеч ид шэраитиндэ мэнзил-коммунал тэсэрруфаты саЬэлэринин инкишафы вэ иггисади ислаЬатларын h9jaTa кечирилмэсиндэ, эЬалгуэ хидмэт костэрилмэсиндэ онун муЬум ролуну нэзэрэ алараг, бу мевзуда тэдгигат иши апармаг зэруридир. ЭЬалинин рифаЬ Ьгитынын ]уксэлдилмэси, мэдэни h9jaT тэрзинин Ьэртэрэфли инкишаф етдирилмэси вэзифэ-лэринин jepuHB ]етирилмэсинэ билаваситэ тэсиринн вэ муасир h9jaT сэвгщэсинин формалашмасына вэ ]ахшылашдырылмасына кемэк етди-jiiHH нэзэрэ алараг о, тэдгигат об]екти кими кетурулмушдур.

Кечмиш ССРИ республикаларында мэнзил-коммунал тэсэрруфаты саЬэларинин инкишафынын мухтэлнф аспектлэрн Ьэмишо тэдгигатчы-

ларын мараг даирэсиндэ олмушдур. Лакин Ьэмин тэдгигатларда базар игтисадиЦаты шэраитиндэ сосиал-игтисади проблемлэрин арашлырыл-масы мухтэлиф совгщэлэрдэ апарылмамышлыр. Мензил-коммунал тосэрруфатынын инкишафынын игтисади сэмэролилгуинин мухтэлиф аспектлори профессор Э.Г.Элирза]евлн, проф. А.Ш.Шэхэрэлиуевин, проф. В.Т.Новрузовун, проф. В.М.Ширэлщевин, проф. М.А.Аб-рамовуи, и.е.и. Е.И.Гасымовун, и.е.н. Ь.Ь.Аббасовун, и.е.н. Х.Э.Ьу-се^овун во башгаларынын тодгигат об]ектк олмуш вэ е]рэннлмишдпр.

Лакни бу муэллифлэрин республикада мэнзнл-коммунал тэсэр-руфаты саИзларлнин инкишафынын му1гум истигамэтлэриндэн бпри олан базар итгсэдицтгы гэлэблэринэ урун, ке]ф1Щэтчо ^ени тэлэб-лэри бутевлукдэ ноз^рэ алынма]ыбдыр ,;э девр бахымьшдан нэзэрэ алына да билмэзди. ¡\чэЬз бу чеЬоглор пробле.шш гадгигат мовзусу кими вачиб во актуал олдугуну костэрмзкло, диссертаауа ишишш мовзусуну шортлэндирон башлыча амил кими чыхыш едир.

Тодгигатьш мэгсэди вэ вятфалори. Диссергаауа ишинпн мэг-сэди базар игтисадп_уатына кечид шэраитиндэ мэнзил-коммунал тэсэр-руфатынын эсас хидыэг саЬэлэринин инкишафынын сосиал-игтисади проблемлэрини тэдгиг едиб,онларын Ьэллинин елмн чэЬэтдэн эсаслан-дырыл.мыш тэклиф вэ тевсг!)элэряни Ьазырламагдан нбарэтдир:

- мэнзил тнкинтисинин инкишафы вэ онун сосиал-игтисади проблемлэрини муэ^энлэшдирмэк;

- коммунал муэссисэлэринин эсас саЬэлэринин (су, газ во кана-лизаауа) инкишаф истпгамэтлэршш муэуэн етмэк;

- э!1алинин мэнзилэ олан тэлэбатыны прогнозлашдырмаг вэ голабата уфтн тэдбнрлэр программный эсас прпнспплэршш Ьазыр-ламаг.

Т;н)гигатыи шпирн /?;> методоложи эсасыпы Азорба^чан Рсспуб-

ликасынын ганунлары, Ьэкумэтнн сосиал-игтисади проблемлэр узре гэбул етдизи гэрарлар, квркеыли игтисадчыларын эсэрлэри вэ базар игтисадиуатына кечидлэ багаы нэзэри вэ практики конфрансларын тевси]элэри тэшкил едир. Диссертанта ишинин jepинэ ]етирилмэсиндэ умумилэшдирмэ, мугазисэ, статистик тэЬлил, сосиоложи тэдгагат усул-лары татбиг олунмушдур. Диссертаоуанын jaзылмacындa Aзэpбajчaн Республикасы Мэнз ил-Коммун ал Тэсэрруфаты Комитэсинин, Бакы шоЬэр Мэнзил-Коммунал Тэсэрруфаты 1-1дарэсинин во Азэрба]чан Республикасы Довлэт Статистика Комитэсинин мэлуматларындан вэ норматив сенэдлзрдэн истифадэ едилмишдир.

Тддгигатин информаси/а базасы. Проблемны гуронилмэси учун тэдгигат с^екти кими Азэрба]чан РеспуСликасы Мэнзил-Коммунал Тэсэрруфаты Комитэси, Республика Довлот Статистика Комитеси, Бакы шэЬэр Мэнзил-Коммунал Тэсэрруфаты Идарэсинэ дахил олан муэссисэ во об]ектлэр сечилмишдир.

Тэдгигатын елми ]сиилщи. Диссертаа-уа ишинин елми ]енили]и Aзэpбajчaн Республикасынын базар игтисадщаты шэраитиндо материал ресурсларындан истифадэ проблемлэринэ илк дэфэ системли вэ комплекс шэкилдэ бахылмыш, мензил-коммунал тэсэрруфатынын сэ-марэлилиршин нэзэри-методоложи мэсэлэлэринин тедгиги методика-сы тэкмиллэшдирипмнш, базар игшсаднцаты шэраитиндэ саИзни ха-рактеризе едэн кестэричилэр системлэшдирилмиш, онларын инкишаф дмнамикасы веридмиш, эЬалинин мэнзилэ олан тэлэбатынын едэнил-мэси вэ коашунал тэсэрруфатынын эсас саЬэлэринин инкишаф _)од-лары эсасландырыдмышдыр.

Диссертаауа ишиндэ элдэ едилмиш елми ашашдакылары

аид етмок олар:

- базар п гги сади цаты шораитнндэ монзил-коммупал тэсэр-

руфатынын инкишафынын игтисади сэмэрэлшпуини ]уксэлтмэк учун девлэт кемэ)инин эсас истигамэтлэри республикада коммун ал тэсэр-руфатынын вэ мэнзил фондунун инкишаф етдирилмэси вэ онун игтисади сэмэрэлили]инин ]'уксалдилмэсинин ]оллары ашкар едилмишдир;

- мензил-коммуяал тэсэрруфатьшын сосиал-игтисади проблемлэри: бу саЬэлэрин инкишафынын мовчуд вэзицэти тэЬлил едилмиш, онла-рын керигалма сэбэблэри ашкарланыб арадан галдырылмасынын инкишаф]оллары муэ^эн едилмишдир;

- мэнзил фондунун вэ коммунал муэссисэлэринин инкишафынын сосиал-игтисади сэмэрэлишфши ]уксэлтмэк учун базар игтисади^аты шэраитиндэ эмлакын эзэллэшдирилмэсинин тэкмчллошдирилмэси истнгамотлэри муэЦэн едилмишдир;

- коммунал хидмэти муэссисэлэршшн комплекс инкншафыны тэмин етмэк мэгсэди нлэ тэсэрруфат элагэлэришш вэ марагларынын узлашмасы механизмлэри муэ^эн едилмишдир;

- базар иггисад1щатына кечид шэраитиндэ мэнзил тикинтиси вэ коммунал хидмэти саЬолэринин сэви^осинин ашагы душмэ ме^ллэри-нин гаршысынын алынмасы мэгсэдилэ тошкилатн-идарэетмэ тэдбир-лэринин комплекс шэкилдэ Ьэ^ата кечирнлмвсинин принсиплэри ве-рилмишднр;

- мэнзил тикинтисинин инкишафында кооператив мэнзил тнкин-тисини сурэтлэндирмэк мэгсэдилэ кредит верилмэси вэ харичи инвес-тисэдаларын мэнзил тикинтисинэ ]онэлдилмэси шэртлэри муэ^эн едилмишдир;

- базар игтисад1щаты шэраитиндэ тэлэбатын Ьэчминэ у]гун олараг, оператив пумэтлэр системи (тарифлэр) тэтбиг еднлмчш, норматив, рщ'ази-статистпк методлардан истнфадэ е*мэклэ прогнозлар ишлэниб Ьазырлаимышдыр;

- мэнзил-коммунал тэсэрруфатында сосиал-иггисади проблемлэрин тэдгагиндэ норматив методун тэтбишнин эсаслары верилмишдир;

- республнкада су мэнбэлвринин горунмасы вэ ондан истифадо едилмэсинэ девлэт га]гысынын эсас истигамэтлэри верилмишдир;

- эЬатуе су тэчЬлзаты ишинин тэкмиллэшдирилмэси вэ к^фидоэ-тшин ]ахшылашдырылмасы рллары муэуэн едилмишдир;

- шэЬэр ]ерлэриндэ канализаси]а системинин инкишафы истигамэтлэри верилмишдир;

- тэбии вэ мaje газ тэчЬизатыны jax.LUЬíлaшдыp^tar мэсэлэлэршшн комплекс шэкилдэ Ьэллл ]оллары муэдоен едилмишдир;

- базар игтисадицаты шэраитинде мэнзил-коммунал тосэрруфаты-нын структур идарэе.мэ механизм» муэцэн едилмиш, игтисади-сосиал сэмэрэлилрцинин тэшкилиндэ онун ролу ачылмышдыр;

- муасир шэраигде мэнзил фондунун вэ комыунал муоссисэлэри-нин мадли-гехники базасьшын вэ тэч!шзат системинин тэкмиллэщ-дириллошдирилмэсинин эсас истигамэтлэри ашкарланмыш;

- мэнзил-коммунал тэсэрруфаты муэссисэлэринин сорбэстшуи, материал вэ мал!щэ ресурсларындан тэшеббускарлыгла истифадэ едилмэси, сэрбэстучот апарылмасы вэ муИасибат балансы тэртиб едилмэси нстигамэтлэрн муэуэн едилмишдир;

- мэнзил-коммунал тэсэрруфатында саЬибкарлыг фэалиУэтинин эсас форма вэ истигамэтлэри муэссисэ вэ тошкилатларын эсас вэ дэв-р>щэ фондларыыын сэмэрэли истифадэ едилмэси. будчэ-верки, банк гаршысында ез оЬдэчилнклэринин ]еринэ ]етирилмэси муэуэн едилмишдир;

- мэнзил-коммунал тэсэрруфатынын перспектив малина-кредит мунасибэтлэринин тэкмиллэшдирилмэси, дахилп тэсэрруфат еЬтууат-ларынын ашкар едилмэси, моифээтии артырылмасы, соморэли исти-

фадэ едилмэси, будчэ]э едэмэлэр вэ будчэнин тэсис системинин тэкмиллэшдирилмэси истигамэтлэри муэ^эн едилмишдир;

- апарылмыш Ьесаблаиалар нэтичосиндэ республика эЬалисинин, о чумлэдэн Бакы шэЬвриндэ мэнзилэ олан тэлэбатын едэнилмэси муэ^эн едилмишдир вэ с.

Ишин практики л/юмццоти. Ирэл^'э сурулэн тэклиф вэ тевауэлэрин Ьэ]ата кечирилмэси, республиканын базар игтисадицаты шораитиндэ манзил коммунал тэсэрруфаты саЬэлэринин сабит инки-шафынын тэмин едилмэсинэ имкан верир.

Мэнзил-коммунал тэсэрруфаты саЬэлэринэ дахил олан об]ект-лг.рин езэллэшдирилмэси учун тэклиф вэ товащэлэрин верилмэси республиканын мэнзнл-коммунал гэсврруфатларынын идарэ едилмэ-сини тэкмиллэшдирмэ]э имкан верэ билер.

Ишин анробаси]асы вэ нотичпллрии тодгнгн. Тэдгигатын эсас муддэалары узрэ ирэлп сурулэн тэклифлор Ьаггында ресиубликада кечирнлэн беш елми конфрансда мэ'рузэ едилмишдир.

Диссертаауа ишинин материалларындан Азэрба]чан Довлэт Игти-сад Институтунун "Сосиоложи елми-тэдгигат прогнозлашдырма" лабо-ратори]асынын 1993-1998-чниллэрдэЗерш^етирилмиш елми тэдгигат ишлэриндэ истифадэ олунмушдур. Бу ишлэрин нэтичэлэри республиканын мэнзил-коммунал тэсэрруфаты саЬэлэринин ишинин вэ хидмэт-лэрин муасир сэв1щэдэ гурулмасына кемэк етмишдир.

Диссертаауа мовзусу узрэ умуми Ьэчми 2,0 чап вэрэги олан 7 мэгалэ дэрч олунмушдур.

Дасссртасща ишинин гурулушу вэ кэч.ми. Дмссертаауа кириш, уч фэсил, нэтичэ вэ тэклифлэрдэн, истифадэ олунмуш 137 эдэбщат ауаИысындан нбярэтдир. Диссертаоуа ишпндэ 18 чэдвэл вардыр. Ишин jaзылмacындa 137 эдэби^атдаи, мухтэлнф журнал вэ гэзетлэрлэп

истифадэ олунмушдур. Диссертас^а ншинин мэтни 149 сэЬифэдэн ибарэтдир.

Тэдгигат ын всас мэшуну.

Киришдэ мовзунун актуаллыгы вэ тэдгигат oбjeктинин сечилмеси эсаслаидырылыр, онун иэгсэд вэ вэзифэлэри, елми ]ениликлэри вэ практики эЬэм1щети костэрилир.

Биринчи фосил "Мэнзил-коммунал тэсэрруфатынын инкишафы-нын нэзэри-методоложи эсаслары" адланыр. Бурада мэнзил-коммунал тэсэрруфатынын со'-иал-игтисади проблемлэри эз нэзэри Ьэллини тапмышдыр.

Бурада эввэлчэ мэнзил-коммунал тэсэрруфаты инкишафынын нэзэри-м ггодоложи эсасларынын башлыча эламотлэри ¿э инкишаф хусуащэтлэри верилмишдир.

Диссертасгу'а ишиндэ муэллиф хусусидэ базар игшсади^атына кечид шэраитпндэ игтисади ислаЬатдарын Ьэ]ата кечирилди^и шэраит-дэ инкишафын дузкун истигамэтдандиршшоси учун мэнзил-коммунал тэсэрруфатына дахил олан саЬэлэрин тэснифлэшдирилмэсинин мето-доложи эсасларыны тэдгигедир. Бурада базар игтисад1щаты шэраитпндэ мэнзил тикинтисинин инкишафы вэ эрази узрэ тэшкилинин ]ахшы-лашдырылмасы зэрурэти вэ зэмини Ьэртэрэфли тэдгиг олунмушдур. Бу тэЬлил вэ арашдырмаларын умуми jeкyнy кими, муэллиф бела бир нэтич^э кэлир ки, мэнзил фондунун инкишафы вэ коммунал тэсэрруфатынын инкишаф хусуащэтлэрини нэзэрэ алараг республиканын белколэриндэ игтисади методдардан, девлэт будчэси вэсаитиндэн кениш истифадэ олунмасы иле ]анашы харичи инвесторларла эмэк-дашлыг он башлыча, муэ^энедичн шэртлэрдэн бнри олмапыдыр. ЭЬалпнпн кундэлик Ь^аты илэ сых баглы олан мэнзил-коммунал тэсэрруфаты спЬэлэринин инкишаф етдирилмэси учун ¡срли вэ харичи

инвесторлар hop чур кузэшт вэ ттцазларла э11атэ едилмэлидир.

Мэнзил тикинтисинин инкшиафында наилицэтлэр элдэ етмэк учун саЬэнин мадди-техники базасыны инкишаф етдирмэк лазымдыр. Мэнзил тикинтисинин инкишафы ила элагэдар олараг, ]ерли материап-ларын, биринчи новбэдэ эЪэнк дашынын, гыр epTyjy, семент, гум во сайре гикинти материалларынын истейсал едилмэсинэ е!шуач hecao-ланыр.

Мэнзил фондуиун фэалгщэти иггисадиуатын вэ сосиал инкиша-фын башта саЬэлэри илэ таршылытлы сурэтдэ элагэдардыр. Мэнзил тэсэрруфатынын эсас MejapbiHbi сосиал тэлэбат, мэнзилэ олан тэлэбат тошкил едир. Диссертанта ишиндэ базар иггисадн^атына кечид шэ-раитиндэ мэнзил тикинтисинин инкишаф ганунау]тунлуглары во она тэсир едэн амиллэр ejpeHiuiMHiu вэ эЬалинин мэнзилэ олан тэлобаты MyejjoH едилмишдир.

1ени штисади ислаЬатларын hejaTa кечирилмэси нэтичэсиндэ мэнзил тикинтисиндэ баш вермиш дургунлуг тэдричлэ арадан галды-рылмагдадыр. Базар игтисади^атына кечидле элагэдар олараг евтикмэ комбинатлары сэЬмдар чэм1щэтлэринэ чеврилмэкдэдир. Бунунла элагэдар олараг онларын таршылашдыглары проблемлэр Myajjoii чэтин-ликлэрлэ узлэшир. Диссертаауа ишиндэ Довлэт Тикинти вэ Архитектура Комитэсинин мэнзил тикмэк учун харичи вэ дахили ширкэтлэрэ дисензн]а вермэси ачыгланыр. Дахили шнркэтлэрнн лисенз^'а алмага. тендердэ иштирак eTMoje вэсаити .рхдур. Бу вэзщотэ керэ республи-канын мэнзил тикэн jepли фирмалары тендердэ иштирак едэ билмир-лэр. Тендердэ харичи ширкэтлэр иштирак едир. оилар иш кетурур, мэнзил тикэнлэримизэ иш верирлор. Диссертант ачыгла]ыр ки, кредит-дэ баты ганунларда ]ерли мэнзил-тикинтн тэшкилатларына кузэшт-лор едилмолпдир. Ьтхшы опарды кп, кредит одэнишиндо 2-3 пл моЬлот

n

верилсин. Мэнзил-тикинти тэшкилатынын маддн имканы артдыгча дэвлэтэ едэнишлэр дэ вахтында jepiiHS jerapiinsp. Мевчуд верки cnja-сэги мэнзил тикинтисинэ чох чэтинлик japaflbip.

Диссертаси]а ишиндэ rejfl олунур ки, Дввлэт Тикинти ве Архитектура Комитэси мэнзил тикинтиси илэ баглы ганунларын, мувафиг норматиБ-Ьугуги сэнэдлэрин, базар игтисадицатына кечидин тэлэблэри илэ ajamanjMacbiHa вахтында наил олмага чалышмалыдыр.

Диссертаауада кестэрилпр ки, эЬалинин мэнзилэ олан тэлэбаты вэ монзилин истисмары пданлары шэЬэрсалма вэ бэлэдидоэ идарэлэри планларынын тэркиб híiccecu олмагла, мэнзил фондунун умуми саЬэси вэ эЬшинин пэр нэфэринэ душен мэнзил саЬэси квздратметр мэнзил фондунун белкэлэр узрэ ^.'рлэшдирчлмоси кестэричилэршщэ оз экснни тапмалыдыр.

Диссертасруа ишиндэ муэллиф кестэрир ки, манзил-кошгунал тэсэрруфаты эЬалинин мэдэни h3jaT седащэсинин ]уксэлдилмэси проб-леминин hojin едилмэсиндэ муЬум рол ojuajbip. Буна наил олмаг учун jeHH коммунал об]ектлэринин тикилиб истифад^'э вернлмэси, нстеЬсал кучлэрпндэн сэмэрэли истифадэ олунмасына, дахили ehnijar мэнбэ-лэрини ашкара чыхарыб, онлардан тэсэрруфаг просесиндэ истифадэ етмэк мэгсэдэх)гунлуру ашкарланыр.

Диссертасща ишиндэ кестзрилир ки, республикада мэнзил мунаси-бэтлэринин тэнзимлэнмэси ез ахарына бурахылмыш, мэнзил ганун-веричил^уи саЬэсиндэ Ьеч бнр конструктив аддымлар атылмамыш вэ бу саЬэдэ ганунчулуг bajaran ез зэрурэтиндэн доган Иалларын далынча сурунмэкдэдир.

Диссертаоуада rejfl олунур ки, мэнзиллэр езэллэшдирилэркэн муасир п-умэти дурустлэшдирилмэли, техники инвентарлашдырмадаи вэ Íiyryríj ге^щатдан кечирилмэклэ езоллэшдирмсуэ Ьа-зырланмалы

иди. Бутун эмэлиуатлар сэриштэлн експерт рэ']индэн кечдикдэн сонра езэллэшдирилэчэк эмлакын саЬибинэ Девлэт Эылак Комитэси тэрэ-финдон езоллэшдирмэ]э там Ьазыр олмасыны тэсдиг едэн вэ езэллэшдирмэ]э сэлаЬиицвт верэн "взэллэшдирмэ вэрэтэси" верил-мэлищн. Бело оларса, езэллэшдирмэ эрэфэсиндэ деб олунмуш девлэт мулктщэтинин муэммачы шэкилдэ эвэзсиз "отурулмэси" Ьаллары узэ чыхар. онлар Ьагда мувафиг годбирлэр кврулэ билэрди.

Бунунла элагэдар олараг будчэ]э едэмэлэр системинин ашатыдакы принсиплэрэ осасланмасы мэгсэдэу]гундур:

- сосиач-иггисади инкишаф узро пул вэсаитлэри фондунун ]арадылмасы;

- истеЬсалын сэмэрэлнлиршин ]уксэлдилмэсишш стимуллашды-рылмасы, хусуси тэсэрруфат шораитиндэ тэсэрруфат тэлэблэринин машщэлэшдирилмэси еЬтималыпын 1Эмин едилмэси;

- э1галннин пул вэсаитлэринин инвестиаца мэнбсуино чевирмэк учун девлэт гарантыиын стимуллашдырылмсы;

- девлэт тэрэфиндэн материал, эмэк, пул вэсаитлэринин сэморэли вэ гэнаэтлэ истифадэсинэ нэзарэтин Ьэ]атакечирилмэси.

Диссертасрцада ге_|д олунур ки, будч^э едэмэлэр саЬэнин мадди-техники базасынын инкишаф етднрилмэсинэ, дикэр тэрэфдэн исэ эмэк Ьаггына, муэссисэнин инкишафына сэрф едилир. Мэнзил-комму-нал муэссисэлэриннн езэллэшдирилмэси мачицэ ресурсларынын формалашмасына, сосиал-нгтисади тэдбирлэрин матщолэшдирилмэ-сиидэ мэпфээтин ролунун артмасына сэбэб олур. СаИэ инкишаф етдикчо э1иии-уо даЬа jaxшы хидмэт кестэрилмэсинэ тэсир едэчэкдир.

Диссертаауанын икинчи фзсли - "Муаснр шэраитдэ коммунал тосэрруфатынын инкишафынын саЬэ хусуащэтлэри" адланыр. Бурада э|]ачи]о су ючИшаты ишинин тэкмиллешдлрнлмэси. республпкпнын

шэЬэр ]ерлэриндэ канализас^а тэсэрруфатынын вэ газ тэсэр-руфатынын инкишаф истигамэтлэри ез эксини тапмышдыр.

Диссертас^ада кестерилир ки, судан сэморэли истифадэ олун-малы, cyjyH нвгл едилмэсиндэ вэ истифадэ олунмасында олан итки-лэрин азалдылмасы тэмин едилмэлидир. Суларын кэми_уэт вэ ке]-фи^этчэ элверишли вэзещэтини тэмин едэн елми-техники наили]-]этлэрин hsjaTa кечирилмэси, су фондунун биоложи мэЬсулдарлыгы-нын вэ сагламлашдырычы к^фицэтинин горунмасыны вэ jaxiubuiaiiwbi-рылмасыны, cyjyH этраф муЬитэ зэрэрли тэсиринин арадан галдырыл-иасыиы, су oöjeKmopiiHHH техники сэви^ьсини тамин едэн тэдбирлэр дахил едилмэлидир.

Диссертасгуа ицд ндэ rejn- едшшр ки. ичмэлн cyjyn биоложи тэр-киби, cyjyH буланыглыш стандартлара чаваб вермир. Техники авадан-лыглар дапм ишлэк вэз>щэтиндэ олмалыдыр, khmJgbh маддэлэрин нор-масы даим нэзарэг алтьшда сахланылмалыдыр. ИстеЬсал олунан ичмэлн су мувафиг стандартлара yjfyn олмалыдыр. CyjyH ^'фгщэтинин arnafbi олмасынын биринчи сэбэби одур ки, су тэмизл^ичи гургулар, филтрлэр кеЬнэдир, икинчиси, Кур сутэмизл^ичи гургусунун езу башга формада тнкилмэл^уди^эни су бирбаша sajflan кетурулмэ-яэлидир. Кур cyjy буланыгдыр. )агынгылар заманы jykcsk буланыглы cyjyH о вэз1щэтдэ rypFyja верилмэси нроблемлэр japaflbip.

Диссертаоуа ишиндэ апарылмыш Ьесабламалар нэтичэсиндэ ресиубликасынын су технолоки]асы илэ тэминат C3BHjjacn Myajjan едилмишдир. Республиканын 2 pajoHy 10-20%, 7 pajony 20-30%, S pajoHy 30-40%, 1 ! pajony 50-60%, 17 pajony 60-70%, 3 pajoHy 70-80%, 6 pajony 80-90% вэ 4 pajony исэ 90%-дэн чох су кэмэри системи илэ тэч!шз едилмишдир. Кэндлэрин 80%-дэи чохунуп эЬалисн

сутутарларынын сууупяан истифадэ едирлэр. Су кэмэрлэри чэкмэклэ бу проблеми Иэлл етмэк олар.

Тэдгигат нэтичэсиндэ нэтичэсиндэ муэ^он едилмишдир ки, дахил олан су]ун 19,5%-и итки]э кедир. 1997-чи илин мэлуматына керо ил эрзиндэ Бакы шэЬэринэ 438 млн.м3 су дахил олмушдур, бу су]ун 328,5 млн.м3 ичмэли су, 109,5млн.м3 техники судур. ЭЬалинин Ьэр нэфэринэ 393 литр ичмэли су душур. Бу да нормативлэрэ нисбэтэн 78 фаиз тешкил едир.

Диссертааца ишиндэ су тэсорруфаты системиндэ материал, ]ана-чаг-енержи ресурсларындан сэмэрэли истифадэ едилмэсинин ]оллары ашкар едилир. Судан ге]ри-сэмэрепи истифадэ едон муэссисэ вэ эЬа-линин игтисади идарэетмэ е!здели1 лэри эсэландырылыр.

ТэЬлил костэрир ки, 1990-чы илдэ республика зИалисинэ верил-миш с_У]ун иткиси 8,2% олдугу Ьалда бу 1997-чи илдэ 14,4% олмушдур. Бунуи эсас сэбэби одур ки, су хэмэришш аваданлыты вэ гургулар сон дэрэчэ кэЬнэлмиш, шэЬэрдэки супарашдырма шэбэкэлэри гэза вэзи]-]этинэ душмушдур.

ЭЬал^'э кестэрилэн коммунал хидмэтинин сэви^эсини ojpэнмэк мэгсэдилэ илэ 1997-чи илдэ Бакы, Кэнчэ, Сумгаит, Эли-Ба]рамлы вэ Минкэчевир шэЬэрлэриндэ ]аша]ан эЬали арасында анкет соргусу кечирилмишдир. Соргу мухтэлиф мэнсубицэтли 5681 мэнзили эИатэ етмишдир. Соргунун ]екунларынын тэЬлили кестэрир ки, коммунал хидмэтлэри арасында эЬалинин эн чох наразылыгана сэбэб олан су илэ тэчЬизат мэсэлэсидир. Бакы шэЬэриндэ мэнзиллэрин демэк олар ки, 75,8%-и су кэмэри илэ тэчЬиз олмушдур. Бакы шэЬэри узрэ-64,2, Кэнкэ-5,4, Сумгаит-13,6, Ммнкэчевир-12,8, Эли-Ба]рамлыда исэ 4,0 фаиз мэизнллэрэ кечэ вэ кундуз су дахил олмушдур.

Анкет соргусунун материаллары Бакы шэЬзри узрэ чаваб алынмыш аилэлэрин 80,7%-и, cyjyH муэуэн олунмуш чэдвэл узрэ верилдирши, 72,8%-и исэ зэиф T93jnr узундэн Ьэмишэ дахил олмацышны билдирмишлэр. "CyjyH кejфиjjэги Ьэмишэ тэмиздир" - copFy олунан-ларын pa'ja Бакы шэЬэри узрэ 41,2, Кэнчэ - 33,3, CyMrajbiT - 13,1, Минкэчевир - 11,5, ^H-Bajpafcuibi - 9,0 фаиз олмушдур. Тэдгигат нэтичэсиндэ а]дын едилмишдир ки, чохмэртэбэли биналарда да су тэчИизать! су вуран насосларын тез-тез сырадан чыхмасы узундэн 5-чи мэртэбэдэн jyxapbma jepлэшэн мэнзиллэрин фасилэсиз су илэ тэмин олунмасы 11 фаиздир.

Тэчгигат нэтичэсиндэ ашкар олунур ки, мэнзиллэрэ cyjyH (фасилэсиз, cyjyH ке^ф1щэти, исги cyjyn) верилмоси sh^r.:íunii кунлэлик тэлэбатына чаваб вермир. CyjyH jaiuajbitu евлэриндэ истеИлак едилмэси учотунун тэкмиллэшдирилмэси ]оллары костэршшр. Фихрлмючэ су иткилэринин азалдьшмасынын эн сэмэрэли тэдбири мэнзиллэрдэ су cajraMflapuHbiH гсуулмасыдыр.

Апарылан Ьесабламалар ону кестэрир ки, jaiuajbiuj биналарында су иткилэри, онун умуми истеЬлакынын 20%-дэн 35%-э кими ениб-галхыр. Хусусэн Бакы шэЬэриндэ су иткиси даЬа jyKcemwp. СаЬэнин мадди-техники базасы вэ истеЬсал кучлэри зэифднр.

Фнкримючэ су тэчЬизатынын jaxuibuiaiiwbipbuiMacbj вэ истяфадэ-синии сабитлиршин ]'уксэлдилмэси мэгсэдилэ ашашдакы тэдбирлэрин апарылмасы зэруриднр:

- су кэмэрлэринин машын вэ механизмлэрлэ тэчЬиз едилмэси истеЬсал базасы олан ихтисаслашдырылмыш тэмир-тикинти идарэ синин истеИсал кучунун ^уксэлдилмэси;

- бэлэд|щэ идарэлэринин нэздиндэ муЬэндис гургулары вэ комму никаауаларынын иткиси узрэ хусуси пдарэнин тэшкил олунмасы;

- судан сэмэрэли исгифадэси узрэ нэзарэт инспекауасьшын ]ара-дылмасы;

- су)ун парашдырылмасы, санитаррца-кик^ена нэтичэ вэ тэклиф-лэринин ишлэниб Ьазырланмасы узрэ елми-тадгигат ишлэринин апа-рылмасы;

- ичмэли сулардан cэнaje еЬти]ачларвшу,*! вэ ]ашыллыгларын суварылмасынын гаршысыпы ал маг учун Бакынын ]ералты суларындан истифадэ едилмэси проблеминин Ьэлл едилмэси зэруридир.

Диссертаоца ишнндэ ге^ едилнр ки, Абшерон Рекионал СэЬмдар Су Чэми^эти ишиндэ эсаслы идарэетмэ /ислаЬатлары апарылмалы, техники тэкмиллэшдирмэлэр, озлу]ундо су-. тэиЬизатынын к^фиуэти артырылмалыдыр. Бундан етру он муасир аваданлыг вэ материаллар алмаг, онлары гурашдырыб истифадгуэ вермэк кифajэтдиp. Инкил-торэнин "Северен Трент Интернешнл" вэ Алм;1шуанын "Берлин Устер Бетрибе" фирмалары бирликдэ Бакы су тэчЬизаты системинин jeнидэн гурулмасы тэдбирлэрини дун]а вэ Авропа банкларынын вэсаити Ьеса-бына сурэтлэнмэсидир.

Азэрба]чаида истеЬсал олунмуш тэбии газт зИалинин тэлэбатыны едэмир. Фикримизчо тэбии газын кэнардан алынмасы игтисади бахы-мдан сэрфэли де_|'ил, ма]е газдан истифадэнин кенишлэндирилмэси даИа зэрури Ьала чеврилмэлидир.

Тэдгигат нэтичэсиндэ а]дын олур ки, ■ Азорба]чанда ил эрзиндо'-'" истеЬсал олунан тэгрибэн 6 мил]ард кубометр тэбни газ мовчуд тэлэбатын ]алныз 37,5%-ни едэ^ир. Гыш а_р1арында Ьэмин газла тэкчэ Бакы, Сумга_|'ыт шэЬэрлэрини вэ Абшеро№ ¿арымадасынын ]аша]ыш мэнтэгэлэрннин еЬпуачыны едэмэк мумкундур. Ьесабламалар ону кестэрир ки, плдэ 12 мин тон ма]е газ .истеЬсал етмоклэ, истеИ-чакчыларын тэлэбатыны едэмэк мумкундур. Республиканын ма)"е газ

мэЬсуллары истеЬсал едан заводларынын кучу буна имкан вермир. Одур ки, ]ени ма]е газ заводларынын тикилмэси мэгсэдэу]гундур.

Газлашдырылмыш мэнзиллэр 1990-чыилдэ 1327.7 миндэн 1997-чи илдэ 1386,5 минэ чатмышдыр. Бакыда газ кэмэрлэринин чох Ьиссэси кеЬнэлмиш Иалдадыр. Газ кэмэрлэринин 25%-и 1950-1960-чы иллэрдэ, 35%-и 1961-1970-чи иллэрдэ, 32%-и 1970-1980-чи иллэрдэ, 57,3%-и исэ 1981-1997-чи иллэрдэ чэкилмишдир. Бутун бунлар газ иткисинэ сэбэб олмушдур. Газ кэмэрлэринин тез сырадан чыхмасыньш муЬум сэбэблэриндэн бири дэ Абшерон торпагларынын коррозгца тэсирини сурэтлэндирэн нэмлик вэ jyкcэк температур феаллышнын чох ]уксэк олмасыдыр. ]ералты газ кэмэрлэриндэн фэртли олараг, даЬа учуз, газа]а уграмарн Ьава г'.з кэмэрлэринин тикинтиси инкишаф етдирилмэлкдир. Бела оларса. газ кэмэряеринин асаслы тэмири хе|ли учуз баша келэр, онларын корро31^а гаршы давамлыга артар. Ону Нэр ]ердэн чэкмэк мумкун де_]илдир, чунки онлар шэЬэрин естетик керунушуну корла]ар, Ьэм дэ шэЬэрин архитектурасына хэлэл кэтирэр.

Муэллифин фикринчэ газ тэсэрруфатыны инкишаф етдирмэк мэгсэдилэ ашагыдакы проблемлэрин Ьэлл едилмэси мэгсэдэу]гундур:

- ге]ри-гэнаэтли газ чиЬазларынын там дэ]ишдирнлмэсинин тэмин едилмэси:

- нефт мэдэнлерпнин газ течИизаты вэ газ пajлajычы систем-лэринин реконструксгуаларынын апарылмасы;

.- газ кэмэрлэринин эсаслы тэмири узрэ ишлэрин Ьэчминин кенишлэндирилмэси;

- газ пajлajычы шэбэкэлэрэ стандарта у]гун газ верилмэсинин тэмин едилмэси вэ мэдэнлэрдэ газын технолокзуасынын Захшылаш-дырылмасыны тэмин етмэк;

- газ кэмэрлэринин "пик" вахты ]уклэнмэ деврундэ ]ералты еЬтгуатлардан элавэ сабит газ верилмэсинин тэмин едилмэси;

- свлэрэ газ саугачларынын гсуулмасыны сурэглэндирмэк;

- бутун газ тэсэрруфатында автоматик идарэетмэ системинэ кечи-рилмэсинин тэмин едилмэси;

- шэ11эрдэ хырда истилик газанханаларынын лэгв олунмасы, он-ларын мэркезлашдирилмиш газханаларла эвэз олунмасы;

- нэтичэдэ ^аначагын, су]ун истеКдакынын азалмасына, Ьаванын еколожи бахымдан зибиллэнмэсинин азалмасына, хе]лн гэнаэтин олма-сына вэ истилик. тэмИизатынын етибарлылыгынын ]уксэлдилмэсинэ нмкан ]арадар.

Тэдгнгат кестэрир ки, газын олмамасы нэ:лчэсиндэ республика-мызын мешэлэриндэн одун монбэ^и кпми исп.фадэ олунур. Экэр бу просес белэ давам едорсе, 5-10 илэ мешэлэр тамамилэ мэЬв едилмнш олачагдыр. Одур кп, республиканын бутун ]аша]ыш мэнтэгэлэринин газлашдырылмасы кунун вачиб мэсолэлэриндэн бприднр. 1сни газ ]атаглары ашкар етмэклэ бу проблеми Ьэлл етмэк олар.

Диссертасща ишиндэ канализасэда тэминаты илэ санитар-кики] ена вэз1щэти, этраф муЬитин муЬафизэси арасында таразлыг проблем-лэринэ бахьшыр. Дени канализасруа шэбэкэсинин инкишаф темии мэнзил, мэдэнн-мэншэт вэ cэнajeнин инкишаф темлиндэн кери галмасы ашкар олунур. Мевчуд канализаауа хэтлэринин ]агыш вэ чпркаб суларынын ахыдылмасына кучу чатмадыгча, чиркаб суларын этрафы басмасы фактлары тэЬлил олунур.

Фикримизчэ, канализануа хэтлэринин ]енидэн гурулмасы вэ кенишлэндирилмэси узрэ корулэн тэдбирлэр онун умуми мэса-фэсипин узанмлсына. чиркаб суларын ахыдылмасына собэб олачагдыр. ,!;1ша)1.1П1 моитоголирннпн каналпзаауа илэ тэмин олунмасы 1990-чы

илдэ шэЬэр ]ерлэриняэ 49,3%, шэИэртипли гэсэбэлэрдэ 32,8%, 1997-чи илдэ мувафиг олараг 49,3% вэ 31,8% тэшкил етмишдир. Ьазырда шэЬэрлэрин 36%-дэ, шеЬэртипли гэсэбэдэрин 90%-дэ канализаауа системи ]охдур. 1990-чы илдэ республика узрэ тэмизлэдочи гургудан чиркаб су]ун кечмэсинин хусуси чэкиси 62,2%, 1997-чи илдэ 65,8% тэшкил етмишдир. Демэли, чиркаб суларын Ьамысы тэмизлэдочи гургулардан кечмэмишдир. Канализаси]а гургуларынын кучу кундэлик тэлэбата там чаваб вермир.

Муэллиф костэрир ки, Бакы шэЬэринин бутун ра]онларында су]ун график узрэ верилмэси, эЬали тэрэфиидэн е]ни вахта истифадэ едил-мэсл чиркаб суларын ахыдылмасы нэтичэсиндэ канализаси;аларын долуб-дашмасына сэбэб олур. ШэЬзр канализасщ'а тэсэрруфгтына вэ онун санитар-кикгуена бэзи^этинэ б^ук зэрэр кэтирэн кичик диаыетрли турбалардан истифадэ едилир. Бакы шэЬэриндэ ]агыш су)уну ахытмаг учуй уздэн кечэн канааизаауа хэтлэринин кучунун аз олмасы илэ элагэдар олараг ]агыш сулары мэишэт канализао-уаларына ахыдылыр. Бу да онларын фэалгщэтинэ ез мэнфи тэсирини кестэрир. Канааизаауаларын долмасы нэтичэсиндэ уфунэгли чиркаб сулары кучэлэри басыр, кедиш-кэлишэ мане олур. 1990-чы илдэ тэмизлэ]ичи гургулара бурахылмыш чиркаб су)ун ]алныз 62,2%-и, 1997-чи илдэ исэ ]ачныз 65,8%-и биоложи бахымдан тэмизлэлмишдир.

Диссертасгуа ишиндэ кестэрилир ки, мевчуд олан чатыш-мазлыглары арадан галдырмаг учун тэмиздэрми гургуларын тикилмэсн мэгсэдэу)гундур.

Диссертанта ишинин сопунчу учунчу фэслп "ЭЬалинин мэнзилэ олан тэлэбатынын едэнилмосинин прогнозлашдырыпмасы" адланыр. Муасир двврдэ игтисадицатын нормап лнкпшафы, эЬллинип Ьэ]ат шэраитинии до долгун едонилмэсниэ сэбэб ола билор. Монзил

саЬэсинин инкишафы да оНалинин Ьэ]ат совицасинин ]уксэлдилмэсинэ гэсир едэн а.мнллэрдэнднр. Республикада 1990-чы илдэ орта Иесабла, эЬалинин Ьэр нэфэринэ 12,5 квм. мэнзил саЬэси душду]у Иачда, бу 1997-чн илдэ 12,2 квм олмушдур. Бу доврдэ шэЬэр )ерлэриндэ 12,8 квм-дэн 13,6 квм-э, кэнд ]ерлэринде 12,0 квм вэ 10,7 кем твшкил етмишдир.

Диссертаауа шлиндэ кесгэрилир ки, эЬалинин мэнзилэ олан тэлэбатынын 9Д0НИЛМЭСИИИН прогнозлашдырылмасында игтисади ме)л-лэрин нэзорэ алынмасы илэ ¡анашы, прогноз усулларынын тэтбигп муЬум оЬомрщэт ке-сб едир.

Диссергаси]а пшиндэ костэрилир ки, мэнзил тнкинтиси Ьэчмини (тэлэбаты) прогнозлашдырмаг учун колачэк доврдэ эЬатинин са]ы вэ бир нэфэрэ коро душэчэк зашз]ыш саЬэ иормасыдыр. Ишдо ге^д едилир кн. бутун бунлары нэзорэ алараг мэнзил тнкинтиси Ьэчмини (тэлэбаты) бела Ьесабламаг олар:

Б = Эс х Н / Тэ 4- П х Ка / х Б + В,+ В, Бур ада:

Б - прогнозлашдырылан доврдэ мэнзилэ олан тэлэбат, квм;

Эс - прогнозлашдырылан доврдэ оНалинин са]ы. нэфэр;

Н - прогнозлашдырылан доврдэ бир нэфэрэ душэн мэнзил саЬэси нормасы, (квм);

Тэ - Нэмин доврдэ эЬалинин артымы, нэфэр;

П - эЬалинин механики артымы (элавэ тэлэбат);

Ка - аилэнин орта тэркиби, (нэфэр);

Б -Ьэмин доврун ахырыня (бир нэфэрэ кора") мэнзиллэ тэмин олунмасы:

В, - коЬнэл.чпш мэнзил саЬэсинин ¡енндэн гуру тмасы, (квм);

В, -Иэмии доврдэ ]ени мэнзил саЬэсинин тикплмэси. (квм).

Мэнзил тикинтисинэ вэсаит гс^улушунун Ьэчмини эразилэр узрэ фэрглэдирмэклэ 1 квм мэнзил саЬэсинэ керэ Myajjan едилир: Вь = S • Д + ДМ

Бурада:

Bh - прогнозлашдырылан деврдэ мэнзил тикинтисинэ вэсаит пуулушунун Ьэчми;

S - Ьэмин деврдэ умуми мэнзил саЬэси;

Д - бир квадратметр мэнзил саЬэсинин дэ]эри:

ДМ - тамамланмыш мэнзил тикинтисинэ эсаслы вэсаит. гсуулушунун Ьэчми.

Мэнзил тикинтнси планыны эсасландыраркэн тикинти тэшки-•¡атларь"' ли кучлэрг нэззрэ алынмапыдыр.

План мэсэлэлэрини эсасландыраркэн ашашдакыларын нэзэрэ алынм ас ы мэгсэдavj п'ндур :

- мэнзиллэрин бош оразидэ тикилмосинин зэруршиуи;

- шэЬэрсалмада мэнзил тикинтисинин сэмэрэли jepлэшдиpилмэcи;

-кеЬнэлмиш мэнзил фондунун сырадан чыхмасы илэ элатэдар

олараг Ьэмин эразидэ мэнзил тикинтисинин аиарылмасы;

Диссертаауа ишиндэ rejfl едилир ки, мэнзил тикинтиси илэ janamw онун истисмар едилмэсц, горунуб сахланмасы, вахтында тэмир едилмэси дэ муЬум шэртлэрдэн биридир. Мэнзил фо?щунун истисма-рынын тэнзимлэнмэсиндэ башлыча мэсэлэ мэнзил истисмары узрэ кэлнр вэ хэрч сметасынын тэртиби Ьесаб едилир. Кэлирлэрин эсасыны эИхаидан алынан мэнзил Ьаггы вэ кира]эдэн элдэ едилэн вэсаитлэр тэшкил едир. Бу мэнбэлэрдэн кэлэн кэлир умуми кэлирнн тэхмпнэн 80%-ни тэшкил едир.

Mxnnjja монбэлэри узрэ мэнзил саЬэсинин характеристикам Илпында мэлуматлардан истифадэ едоркэн, мэнзил тикиитисинии мэс-

рэфлэри хусуси мулкнуэт формалары узрэ мэнзил фоидунун ин-кишафы Ьаггында ]ени Ьесабламаларын ишлэниб Ьазырланмасы тэлэб едилир.

Муоллиф гejд едир ки, прогнозлашдырма системинин тэкмил-лэшдирилмэси истигамэги смета д^эринин елементлэринин Qjpэнил-мэси вэ малина мэнбэлэри узрэ мэнзил тикинтисинин инкишафынын тэдгиги вэ с. илэ бакгшдыр.

Фикримизчэ сосиал-игтисади мэсэлэлэрпн Ьэлли илэ элагэдар олараг, эЬадинин мэнзилэ олан тэлэбатынын артмасы, ]ени тэсэрруфат формаларынын ]аранмасы, елми-техники тэрэггннин инкишафы, игтисадиЦатьш муасир ик'сишафы учун узунмуддэтли прогнозлашдыр-манын апарылмасы м>>гсэдэу]гундур. Узунмуддотли прогнозлаш-дырманын иллик планларла баглылыгы тэмин олунмалыдыр.

Диссертанта ишиндэ костэрилир ки, мэнзил тэсорруфатынын инкишаф проблеминии Ьэлли эЬалинил hэjaт сэвиузсшшн ]уксэлдил-мэсинин эсас саНэлэриндэн бири олмагла, прогнозу ишлэ]иб Иазыр-.ги^аркан бир тэрэфдэн мэнзил фоидунун гурулушу, динамикасы е]рэ-нилиб, дикор тэрэфдэн исэ норматив методлардан истифадэ едил-мишдир. Ьэр бир аилэнин мэнзил сайеси санитарка нормаларына у]гун олмалы, мэнзил саЬэси нормативдэн аз олмалыдыр. Муэллифин фик-ринчэ смета дсуэри муэ^эн едилдикдэн сонра 1квм вэсаит. гсуулушу ашкарланыр, умуми саЬэ вурулур 1 квм-нин дгуэринэ вэ капитал гсуулушу муэуэн едилир. (Чэдвол !).

Республика эЬаписиннн мэнзилэ олан тэлэбатынын едэнилмэсн мэгсэдилэ биротаглы мэнзил алмаг учун 321,3 мин ом, икиотаглы-1072,6 мин квм, учотаглы-2558,4 мин квм, дордотаглы во даЬа чох отаглы мэнзил аамлг учун 2408,0 мин квм мэнзил сл1юси тикнлмэклэ аил'опэрпп мэнзил проблемпни Ьэлл етмок. олар.

1998-чи илдэ республикада мэнзил новбэсинэ дуран аилэлэрин тэлэбатыньш едэиилмэси

Чэдвэл 1.

№ Отагларын са^ы Гобул олун-муш отагларын сайеси, квм 1997-чиилдэ республикам кеЕбэ]о дуран аилэларин са^ы (мин нэфер) Тикилмэси нэ-зорде тутулан мэнзил фонду-нун Ьачмн (мин квм) Умуми фон-дун тэрки-биндэ хусу-си чэкисн (°/о-Лэ)

1 Биротаглы 21 15,3 321,3 5,0

2 Икиотаглы 31 34,6 1072,6 16,9

3 Учотаглы 48 53,3 2555,4 40,2

4 Дерлотаглы 70 34,4 2408,0 _ 37,9

5 Республика узра чэми 137,6 6360,3 100,0

Диссертасгуа ишиндэ муаллиф Ьюртерафли апарылмыш Ъесабла-малар нэтичэсиндэ бутун бунлары муэцэн етмишдир ки, Бакы шэЬэриндэ мэнзил невбэсивдэ да]ааан аилэлэрин тэлэбатыны едэмэк учун 3161,0 мин квм мэнзил саЬэси тикилмэлидир, о чумлэдэн биротаглы -189,0 мин квм, икиотаглы -682,0 мин квм, учотаглы -960,0 мин квм, дерд вэ даЬа чох отаглы -133,0 мин квм.

1998-чи илдэ Бакы шэЬэриндэ мэнзил новбэспнэ дуран аилэлэрин тэлэбатыньш одэнилмэси

Чоднэл 2

№ Отагларын са^ы Гэбул олун-муш отагларын саЬеси, квм 1997-чи илдэ рес-публикада нeвбэjэ дуран аилэлэрин са]ы (мин нзфэр) Тикилмэси нэ-зэрле тутулан мэнзил фонду-нун Ьэчми (мни КБМ) Умуми фон дун тэркн-биндэ хусу-СИ чэкисн (%-лэ)

1 Биротаглы 21 9,0 189,0 60,0

7 Икиотаглы 31 22,0 682,0 21,6

3 Учотаглы 48 20 960,0 30,4

4 Деряотаглы 70 19,0 133,0 42,0

5 Республика узрэ чем» 70,0 3161,0 100,0

Мэнзил тэсэрруфатынын инкишафы еЬалинин мэнэви тэлэбатыны одэмэклэ, онун Иэртэрэфли вэ Ьармоник инкишафыны тэмин едэчэк, дикэр тэрэфдэн исэ тэкрар истеЬсалын еффективли]ини артырачагдыр. Республикада сослал инфраструктурун инкишафынын муЬум проблем-лэриндэн бири олан мэнзил тикинтисинин сурэтли инкишафынын ]уксэлмэси вэ бу проблемин Ьэлл едилмэси хусусила актуаддыр.

Базар нггисадащаты шэраитиндэ Азэрба]чан Республикасында ис-лаЬагларын сэморэли тэшкиди вэ Ьэ]ата кечирилмеси пшунверичилик базасынын тэкмиллэшдирилмэсини тэлэб сдир.

Диссертаси]а ишинин нэтичэлэриндэ базар иггисади^'атына кеч ид шэраитиндэ Азэрба]чан Республикасынын мэнзил-коммунал тэсэрру-фатында ислаИатларын 11э]ата кечирилмэси, онун методоложи принснп-лэри, штлсади вэ сослал кестэричилэри, идарэетмэ структуру, модед-лэшдирмэ вэ прогнозлашдырманын тэкмиллэшдирмэ истигамэтлэрн верилмишдир.

КУРБАНОВА ФАРИДА АХМЕД КЫЗЫ

РАЗВИТИЕ СОЦИАЛЬНО- ЭКОНОМИЧЕСКИХ ПРОБЛЕМ ЖИЛИЩНО-КОММУНАЛЬНОГО ХОЗЯЙСТВА В УСЛОВИЯХ РЫНОЧНОЙ ЭКОНОМИКИ Резюме

В диссертационной работе расматриваются проблемы социально-экономического развития жилищно-коммунального хозяйства, переход к рыночным отношениям.

Данная проблема исключительно важное значение в условиях Азербайджанской Республики. Наряду с новыми проблемами, возникающими в связи с приобретением Азербайджанской Республикой государственного суверинитета и перехода к рыночным отношениям, в республике накопились значительные трудности в развитии отраслей жилищно-коммунального хозяйства.

Отсюда вытекает объе;стивная необходимость в разработке прати-ческих рекомендаций по дальнейшему развитию жилищно-коммунального хозяйства. В нсаых, к .¿иным образом меняющихся условиях хозяйствования.

Научная новизна диссертационного исследования заключается в следующем:

- определена важность обеспечения взаимосвязанного развития предприятий коммунального обслуживания и уточнены направления развития различных областей;

- выявлено необходимость коммунального претворение в жизнь структурных мероприятий с тем, чтобы предотвратить предпосылки, связанные со спадом уровня жилищного строительства и коммунального обслуживания в условиях перехода к рыночной экономике;

- призвана важной государственная забота по охране и использованию водных ресурсов республики;

- установлена необходимость проведения соответствующих мер пс усовершенствованию качества работ, связанных с организацией водос набжение населения;

- определено развитие канализационной системы в городски: условиях;

- выявлены проблемы коммунального решение задач по улучшении снабжении населения жидким и природным газом;

- устанновлена в результате проведенных подсчетов жилищна: потребность населения республики, в том числе и жителей города Баку

Практическая значимость исследования заключается в том, чт! предложение и рекомендации по приватизации объектов, жилищнс коммунального хозяйства, изложенные в диссертации могут быт использованы с целью улучшения работы республиканских жилищнс коммунальных хозяйств.

GURBANOVA FARIDA AHMAD GIZI

THE SOCIO-ECONOMIC PROBLEMS OF THE DEVELOPMENTOF HOUSING - COMMUNAL IN MARKET ECONOMY CONDITION

SUMMARY

The problem of the social-economic development of the housing and communal services and transition to the market relations are regarded in the thesis.

The given problem has exceptionally importance in Azerbaijan Republic. Side by side with the new problems, arising in connection with the governmental sovereipty of Azerbaijan and transition to the market relations in Azerbaijan Republic, these are a great deal of difficulties in the development of the housing-communal brunches of economics.

If follows that tliis is the objective necessity in die elaboration of the recommendation to the further development of the housing and communal economv

- m a new, totally chanrmg conditions.

The sei ntific no\ ~Hy of the dissertation work ¡3 as follows:

- the importance of the maintenance of the intercommunication communal service enterprises' development is defined and the directions by different brunches are specified;

- the necessity of the communal realization the structural activities into reality to prevent prerequisites, connected with the slump of house-constructing and communal service level in the conditions of the transition;

- the care of safety and usage of water resources of the Republic is considered to be governmental;

- the necessity of conducting the conresponding measures to improve the work quality, connected with the organization of water supply for the population is established;

- the development of the sewerage system in urban condition is specified;

- the problems of the communal task's decision to better supply of the population by liquid and natural gases are defined;

- in the course of calculations, demand of the Republic population, including the citizens of Baku is also defined.

The practical importance of the research is that, offers and recommendations to privatization of the establishments housing and communal economy, given in the these, can be used with the purpose of improving the housing and communal units of our Republic.